جوانان و مدگرايي‌‏

جوانان و مدگرايي‌‏ جوانان و مدگرايي‌‏ ابروهاي تيغ‌زده، موهاي سيخ‌سيخي، شلوارهاي تنگي كه تا ديروز آنقدر گشاد بود كه به زور كمربند بسته مي‌شد، بلوزهاي تنگ با ‏مارك‌ها و شكل‌هاي عجيب، مانتوهايي كه هيچ شباهتي به مانتو ندارند، شال‌هاي رنگي كه فقط قسمت وسط سر را مي‌پوشاند و ‏آرايش‌هاي غليظ شده.‏ اين تصاوير دختران و پسراني است كه هر روز در خيابان‌ها با آن مواجه هستيم. بعضي وقت‌ها به خاطر پوشيدن لباس‌هاي غيرمعقول يا ‏اصلاح و آرايشي خاصي بخصوص موي سر و صورت پسران آنقدر تعجب مي‌كنيد كه چند ثانيه بهت زده مي‌شويد. بعد از خود مي‌پرسيد ‏چطور چنين چيزي ممكن است؟ و در پاسخ تنها يك حرف ممكن است بشنويد: مد شده است! ‏ امروزه مد ومدگرايي نه تنها در نوع پوشش افراد، بلكه در بخش‌هاي مختلفي از زندگي آنها تاثيرگذار است. از نوع آرايش‌هاي ظاهري ‏گرفته تا وسايل منزل و حتي گرايش‌ها و علايق خاصي كه در قشري از جامعه ناگهان اپيدمي مي‌شود، فعاليت‌هايي مثل روي آوردن به ‏ورزش يوگا، تقاضا براي جراحي‌هاي پلاستيك و... ‏ مد، اشاعه سريع كالا يا گرايش يك رفتار در ميان افراد جامعه است و به دليل رابطه مستقيمي ‌كه با حس تنوع‌طلبي دارد، در ميان ‏نوجوانان و جوانان بيشتر ديده مي‌شود. هرازگاهي مانند سيلي عظيم جامعه را فرا مي‌گيرد و پس از مدتي كوتاه تغيير مي‌كند. اما ‏هميشه اين كه منشأ اين تغيير و تحولات چيست و ريشه‌هاي آن از كجا مي‌آيد قابل بررسي است. خيلي از افراد مد و مدگرايي را يك ‏امر كاملاً شخصي و سليقه‌اي مي‌دانند و معتقدند نمي‌توان افراد جامعه را مجبور كرد كه برخلاف آنچه انتخاب مي‌كنند و دوست دارند ‏عمل كنند. ولي آيا انتخاب هرگونه لباس و آرايشي براي هر جامعه و فرهنگي مناسب است‌؟ واساساً اين سوال هميشه مطرح است كه ‏مدگرايي خوب است يا نه‌؟ تنوع‌‌طلبي يا خودنمايي‌‏ تنوع‌‌طلبي و نوگرايي از خصايص انسان است و هميشه او را به سمت نوشدن براي يك زندگي بهتر سوق مي‌دهد. اين نياز از تغييرات ‏اساسي دوران بلوغ و نوجواني است كه به شكل‌هاي مختلف در نوع رفتار، صحبت كردن و پوشش ديده مي‌شود. جامعه‌شناسان و ‏روان‌شناسان دلايل متفاوتي براي پيروي از مد ذكر مي‌كنند. دكتر محمد عسگري، روان‌شناس مي‌گويد: يكي از دلايل گرايش جوانان به مد ‏به خاطر مورد توجه قرار گرفتن و پاسخگويي به نيازهاي رواني آنهاست. جوانان به دليل داشتن روحيه تأثيرپذير آمادگي بيشتري براي ‏پديده‌هاي نو دارند. دليل ديگر هم مي‌تواند سرخوردگي‌ها و نداشتن اعتماد به‌نفس و چشم و همچشمي‌ باشد كه افراد را به سوي ‏مدهاي مختلف مي‌كشاند. البته عده‌اي هم هستند كه هيچ دليل خاصي براي تبعيت از مد ندارند و فقط به خاطر اين كه اين پديده در ‏جامعه رواج پيدا كرده از آن استقبال مي‌كنند. از طرف ديگر مي‌توان گفت افرادي كه خريد كالاهاي مد روز را انتخاب مي‌كنند، مي‌خواهند ‏جاي خود را در ميان اطرافيان و هم‌سن و سال‌هاي خود باز كنند و بابت آن هزينه‌هاي بسياري را تقبل مي‌كنند حتي اگر برايشان مشكل ‏باشد. محمد 26 ساله، فروشنده يك مغازه كيف و كفش مي‌گويد: اكثر افرادي كه به سراغ مدل‌هاي جديد و مد روز مي‌آيند از طبقه مرفه جامعه ‏هستند و برايشان قيمت بالاي آن كالا اهميت ندارد. بيشتر آنها جواناني هستند كه به دنبال اجناس مارك دار و خاص مي‌آيند. او ادامه ‏مي‌دهد بعد از مدتي كه يك مد در جامعه جا مي‌افتد قيمت‌هاي آن كالا به خاطر كپي برداري توليدكنندگان داخلي پايين مي‌آيد و افراد ‏متوسط و قشر پايين‌تر جامعه هم به سراغ همان مدها مي‌روند. ‏ فقط كافي است هنگام عبور از خيابان‌ها به ويترين مغازه‌ها با دقت بيشتري نگاه كنيد. بعد متوجه مي‌شويد كه تمام مدل‌هاي لباس ‏مغازه‌ها مشابه هم هستند مدل‌هايي كه مدتي مورد توجه مردم قرار مي‌گيرند و بعد از زمان كوتاهي جاي خود را به مدل‌هاي تازه ‏مي‌دهند. ‏ سعيد 40 ساله، صاحب يك فروشگاه لباس زنانه در اين باره مي‌گويد: بيشتر جوانان به سراغ لباس‌هايي مي‌روند كه مد روز است و مد ‏روز هم همان لباس‌ها و اجناسي است كه در مغازه‌ها و مراكز تجاري به فروش مي‌رسد. او معتقد است افرادي مد را به بازار معرفي ‏مي‌كنند كه اين كار برايشان منافع اقتصادي دارد و آن را بسرعت در جامعه گسترش مي‌دهند. اين مغازه‌دار روي مد بودن و ظاهري ‏متفاوت داشتن را براي جوانان مفيد مي‌داند. ‏ دكتر نسرين صالحي، جامعه‌شناس در اين خصوص مي‌گويد: هميشه مد را طبقه مرفه جامعه تعيين مي‌كند آنها به دليل داشتن منابع ‏مالي و امكانات بيشتر مي‌توانند از مدهاي جديد استفاده كنند. طبقه ديگر جامعه نيز اين گروه را برتر از خود مي‌داند و سعي دارد خود را با ‏آن هماهنگ كند. جوانان نيز به دليل حس تنوع‌‌طلبي و زياده خواهي نسبت به گروه‌هاي سني ديگر بيشتر سعي دارند خود را به اين ‏طبقه برسانند. اين استاد دانشگاه مد را يك نوع خودنمايي در محيط اجتماعي مي‌داند كه مختص به جوانان نيست بلكه همه رده‌هاي ‏سني را شامل مي‌شود. ‏ بيشتر كارشناسان معتقدند جوانان امروز به دنبال الگوهاي جديد مي‌گردند كه در گذشته به دليل كمرنگ بودن وسايل ارتباط جمعي، همه ‏افراد كاملاً در شرايط فرهنگي خاص خودشان زندگي مي‌كردند ولي امروزه به دليل وجود شبكه‌هاي ارتباطي شرايط كاملاً تغيير كرده ‏است.‏ نقش رسانه‌ها ‏ پيشرفت فناوري و به وجود آمدن پديده‌هايي مثل ماهواره و اينترنت تأثير بسيار زيادي در زندگي مردم داشته است. وقتي كره زمين تبديل ‏به يك دهكده جهاني مي‌شود، قاعدتاً مردم كشور ماهم از ابزارهايي مثل اينترنت و ماهواره استفاده مي‌كنند. ولي متأسفانه استفاده ‏نادرست، آن را تبديل به معضلي كرده است كه امروزه شاهد آن هستيم. جوان‌ها ساعت‌ها پاي اينترنت و ماهواره مي‌نشينند تا ‏جديدترين مدل‌ها را بيابند و خود را شبيه فلان خواننده يا هنرپيشه مورد علاقه‌شان كنند. حتي اگر هيچ سنخيتي با ارزش‌هاي جامعه‌شان ‏نداشته باشد. همين باعث مي‌شود بسياري از والدين كه به فرهنگ اصيل ايراني و سنت‌ها پايبندند با فرزندان خود مقابله كنند كه ‏احتمالا نتيجه‌اي در بر نخواهد داشت، زيرا جوانان به الگويي كه از جامعه مي‌گيرند اهميت بيشتري مي‌دهند. مسعود محبي، جامعه‌شناس معتقد است: پيشرفت تكنولوژي و به وجود آمدن شبكه‌هاي ارتباطي تاثير خود را در تمام زواياي زندگي ‏افراد مي‌گذارد، از نوع لباس پوشيدن گرفته تا آداب و معاشرت و همين باعث مي‌شود فاصله دو نسل جديد و قديم روز به روز عميق‌تر ‏شود. او مي‌گويد: رسانه‌هاي گروهي به كمك تبليغات و مدهاي جديد نيازها و الگوهاي جديدي براي افراد ايجاد مي‌كنند كه بعضي از اين ‏الگوها با فرهنگ و ارزش‌هاي جامعه ما هيچ تناسبي ندارد و باعث مشكلات اجتماعي و خانوادگي مي‌شود. وي ادامه مي‌دهد ‏توليدكنندگان بسرعت از طريق رسانه‌ها نيازهاي كاذبي را جايگزين نيازهاي اساسي افراد مي‌كنند. البته بايد توجه داشت فقط رسانه‌ها ‏نيستند كه در نوع پوشش و پذيرش الگوهاي جديد موثرند، بلكه خانواده و ارتباط افراد در جامعه ( مدرسه، دانشگاه و... ) نيز بسيار ‏موثراست. ‏ محبي به اين موضوع اشاره مي‌كند كه متاسفانه در ايران وقتي صحبت ازمد و مدگرايي مي‌شود اكثراً برداشت‌هاي نامناسب از آن دارند و ‏آن را تخريب مي‌كنند. در صورتي كه پيروي از مد هميشه بد نيست و مي‌تواند جوانان را از لحاظ روحي ارضا كند و حتي در پيشرفت جامعه ‏نيز مفيد باشد. ‏ مد مي‌تواند بخشي از فرهنگ جامعه شود، زيرا علاقه به مد در ميان مردم جامعه به صورت عادت در مي‌آيد و بتدريج نمادي زيبا از فرهنگ ‏آن جامعه به وجود مي‌آورد.‏ هماهنگي يا تقليد جامعه‌شناسان مد را يك پديده اجتماعي مي‌دانند كه افراد را با يكديكر همرنگ مي‌كند بسياري از جوانان مد را عامل تعيين‌كننده‌اي در ‏جهت مشخص شدن طبقه اجتماعي خود مي‌دانند، اما موضوعي كه حائز اهميت است، تقليد از افراد و مدهايي است كه هيچ‌گونه ‏نسبتي با فرهنگ جامعه آنان ندارد. اين مساله‌اي است كه امروزه جوانان ما دچار آن هستند. تقليد نابجايي كه مي‌تواند اثرات منفي براي ‏ارزش‌هاي اجتماعي داشته باشد و تقليد كوركورانه تا حد زيادي افراد را مجبور به هدر دادن وقت و پرداختن هزينه‌هاي زياد مي‌كند و در ‏نتيجه آنها را از فعاليت‌هاي مثبت باز مي‌دارد. دكتر عسگري مي‌گويد: البته تقليد از مد هميشه اثرات منفي ندارد بلكه مي‌تواند نتايج ‏مثبتي هم داشته باشد. شادي، نشاط و نوگرايي، زندگي انسان‌ها را از يكنواختي خارج مي‌كند و احساس تازه شدن به آنها مي‌دهد. ‏ اين مساله مهم تأكيد دارد بر حفظ ارزش‌هاي ملي، فرهنگي، مذهبي كه با جلوگيري از تقليد نادرست مي‌توان آن ارزش‌ها را حفظ كرد. ‏او ادامه مي‌دهد براي جلوگيري از هرگونه افراط در زمينه مدگرايي، نبايد با نسل جوان مقابله و تندخويي كرد. بلكه بايد به آنها آزادي داد و ‏زمينه مناسب براي انتخابي درست برايشان فراهم كرد.‏ حرف آخر ‏ شايد اگر جوانان ما با فرهنگ اصيل ايراني بيشتر آشنا شوند و به هويت خود پي ببرند، پوششي معقول و مطابق با فرهنگ خود را انتخاب ‏كنند كه براي ايجاد چنين فضايي احتياج به فرهنگ‌سازي داريم. در اين‌باره چندي پيش دولت براي پاسخ به نيازهاي جامعه و مقابله با ‏وضعيت نامناسب، مدل‌ها و طرح‌هاي مختلفي را بررسي كرد كه عده‌اي آن را راهكاري مناسب مي‌دانستند و عده‌اي ديگر دخالت در ‏حريم خصوصي افراد. ولي موضوع مهم اين است كه جامعه ما الگوبردار نيست و تنوع‌‌طلب است. مي‌توان نتيجه گرفت بهترين اقدام را ‏خانواده‌ها و مسوولان جامعه مي‌توانند انجام دهند كه با ايجاد بستر فرهنگي مناسب براي جوانان الگوهاي شايسته به وجود آورند. ‏