دنياي نوجوانان و جوانان 2

دنياي نوجوانان و جوانان

قسمت دوم

نوجوان و تحول ارزشها

فطرت را در معني، عبارت از گرايشهاي ذاتي و سرشتي مي دانند كه در نقطه مقابل اكتساب، تاثير محيط و تعليم و تربيت قرار مي گيرد، اگر فطرت را همچون منشوري بدانيم، از هر جنبه كه به آن بنگريم تجلي خاصي در آن مي بينيم. يكي از وجوه مسلم فطرت انسان، گرايش به ارزشها و نفي ضد ارزشهاست.
ارزشها، مفاهيمي مطلوب، يادگرفته شده و سازه هاي نظري هستند كه انتخاب ها براساس آنها صورت مي گيرد و فرد را به عمل وامي دارد، ارزشها سه ويژگي دارند:
1- ارزشها مفاهيم مطلوبي هستند كه فرد مي خواهد آنها را دارا باشد.
2- ا رزشها سازه هايي نظري و تئوريك هستند.
3- ارزشها داراي قدرت انگيزشي هستند و فرد را وادار به عمل مي كنند.

رشد شخصيت نوجوانان تحت تاثير عوامل دروني و بروني قرار دارد و شامل سه جنبه زير است:

1- كشف من يا خود
2- تشكيل تدريجي طرحي براي زندگي
3- ايجاد يك نظام ارزشي شخصي
جوانان شيفته ارزشهاي فرهنگي اعم از سياسي، اجتماعي و ديني هستند، همين امر باعث اختلاف آنان با بزرگسالان مي شود، آنچه كه اصطلاحاً تضاد بين نسل ها يا شكاف بين نسل ها مي نامند، بيانگر تفاوت سيستم ارزشي جوانان يا بزرگسالاني است كه به آداب و رسوم گذشته پاي بندند و هيچ گونه تغييري را نمي پذيرند، و به شدت با آن مقابله مي كنند.
در جامعه دو دسته ارزش جريان دارد، يكي ارزشهاي سنتي و ديگري ارزشهاي پيش بيني نشده اسست. ارزشهاي سنتي بوسيله فرهنگ يك جامعه منتقل مي شود و ارزشهاي پيش بيني نشده قبلاً وجود نداشته و مقتضيات زمان آنها را براي فرد جالب و داراي كشش نموده است، جوانان معمولاً به سمت ارزشهاي پيش بيني نشده گرايش دارند و همين امر باعث برخورد آنان با بزرگسالان و والدين كه نماينده ارزشهاي سنتي هستند مي شود و در برخي موارد به مشاجره مي انجامد و حتي به كناره گيري و فرار از خانه منتهي مي شود.
اگر والدين به تفاوت نظام ارزشي نوجوانان توجه داشته باشند، در برخورد با آنان به تحميل نظر و سيستم ارزشي خود پافشاري نمي كنند. براي تربيت نوجوانان بايد معيارها و قضاوت هاي خود را با نظر انتقادي نگريست و همچنان كه از نوجوان انتقاد مي شود والدين نيز انتقادپذير باشند. زماني مي توان نوجوان را به صورت صحيح تربيت كرد كه خود والدين از عيب مبري باشند، اين به معناي تسليم شدن به عقايد و نظريات نوجوان نيست زيرا در صورت چنين تسليمي هيچ گونه پيشرفتي نخواهد شد، بايد اعتماد نوجوان را جلب كرد و اين در صورتي ميسر است كه والدين با عقايد صحيح فرزندان خود مخالفت نكنند و خود را با تحول زماني آنان هماهنگ كنند، بحث بايد بصورت مبادله عقايد و افكار باشدو نبايد اجازه داد به نزاع تبديل شود، ممكن است عقيده نوجوان كاملاً با عقايد والدين متضاد باشد، اما اگر آن عقيده در يك زمان و مكان صحيح به نظر رسيد بايد آن را قبول كرد، نوجوان زماني قانع مي شود كه عقيده فرد ديگري را منطقي بداند، بنابراين نمي توان به اتكاي مسن تر بودن او را در بحث مغلوب كرد بلكه بايد صحيح و درست استدلال نمود. گاهي جوانان در برخورد با والدين از احساس امنيت خاطر برخوردار نيستند و احساس نوعي نياز رواني به محبت از جانب والدين مي كنند، توجه به نوع نيازمندي هايي كه نوجوانان دارند و تأمين آنها مي تواند باعث امنيت و جلب اعتماد آنان گردد.

نوجوان و اختلال هاي عاطفي- رفتاري

دوره نوجواني و جواني دوران استرس و فشار است. استرس هرنوع محرك يا تغيير در محيط داخلي و خارجي است كه باعث اختلال در تعادل حياتي بدن مي گردد ودر شرايط خاصي بيماري زا است. استرس هاي دوران نوجواني باعث هيجان ها، مشكلات عاطفي و گاهي رواني مي شود، مي توان گفت كه اشكالات عاطفي، نوعي واكنش نسبت به تغييرات و تحولات طبيعي دوران نوجواني است.
اولين عكس العملي كه نوجوانان در برابر استرس ها از خود نشان مي دهند واكنش هاي سازشي است، اين واكنش ها غالباً به صورت مكانيزم هاي دفاعي بروز مي كند و به سازگاري فرد با عوامل استرس زا كمك مي كند و باعث كاهش تنش و فشار در آنان مي گردد و درواقع نوعي تسكين موقت است. مكانيزم هاي دفاعي وسائلي است كه براي حفظ شخصيت و ايجاد هماهنگي بين تمايلات و براي كاهش فشار و استرس به كار گرفته مي شود. مكانيزم هاي دفاعي متعدد است. در نوجوانان بيشتر مكانيزم هاي دفاعي زير ديده مي شود:
1-عقب نشيني و بازگشت: رفتار كودكانه از خود بروز مي دهد و بهانه گير مي شود.
2-همانند سازي: نوجوان خود را مانند سايرين جلوه مي دهد.
3-برون فكني: نوجوان تمايلات ناپسند خود را به ديگران نسبت مي دهد.
4-جبران: نوجوان به رفتارهاي موردقبول جامعه مي پردازد.
5-دليل تراشي: گاهي نوجوان براي رفتار خود به توجيه مي پردازد.
6-سركوبي: در اين واكنش آرزوها و تمايلات مزاحم را از قسمت آگاه به عقب مي راند.
گاهي واكنش جوانان در مقابل استرس ها و فشارها از حد عكس العمل هاي دفاعي تجاوز مي كند و به صورت حالات هيجاني بروز مي نمايد.

حالات هيجاني در دوران نوجواني معمولاً به صورت زير است:

الف) نگراني: نگراني يك حالت هيجاني متداول در بين نوجوانان است، معمولاً نوجوانان نگران زندگي آينده، وضع تحصيل، شغل، روابط خود با همسالان و جنس مخالف هستند.
ب) ترس: ترس ممكن است عادي باشد يا غيرمنطقي. ترس عادي پاسخي است كه نسبت به تهديد واقعي داده مي شود. ترس هاي غيرمنطقي يا فوبيا ممكن است متوجه خصوصيات بدني باشد و فرد از ابتلاي به يك بيماري بترسد.
ج) احساس حقارت: احساس حقارت از ارزيابي نادرست خويش سرچشمه مي گيرد و برعدم كارآيي خيالي يا واقعي مبتني است، اين احساس وقتي براي نوجوان پيش مي آيد كه خود را پايين تر از سطح مطلوب ببيند. خجالت نشانه اي از احساس حقارت است.
د) احساس گناه: وقتي نوجوان كار خود را برخلاف موازين و معيارهاي اخلاقي و اجتماعي بداند، احساس گناه مي كند. احساس گناه با افسردگي و اضطراب همراه است.
5) خصومت و پرخاشگري: دسته اي دليل پرخاشگري را ناكامي و تعارض دانسته اند. وقتي نوجوان نتواند خواسته هاي خود را عملي كند يا در انتخاب ها، دچار تعارض شود عكس العمل پرخاشگري را بروز مي دهد.
هرگاه فشار رواني و استرس ها زياد باشد بيم آن مي رود كه روال زندگي طبيعي و معمول يك جوان ازهم پاشيده شود و دچار نوعي اختلال عاطفي يا رواني بشود. اختلال هاي عاطفي و رواني در دوره نوجواني معمولاً به صورت زير است:
1-اختلال هاي رواني-تني يا سيكوسوماتيك: اختلال هاي روان-تني شامل اختلالهايي است كه در آن اشكالات عاطفي به ناراحتي هاي بدني مي انجامد، در اين ناراحتي ها، اعضايي مورد حمله قرار ميگيرند كه بوسيله سيستم خود كار عصبي كنترل مي شود كه شامل اعصاب سمپاتيك و پاراسمپاتيك است و اثر هر كدام مخالف ديگري است و اعمال حياتي را چون تنفس، جريان خون و هضم غذا را به عهده دارند، اين سيستم زير فرمان تالاموس قرار دارد. اگر فشار رواني ادامه يابد اين سيستم تحت تأثير قرار گرفته و عضوي آسيب مي بيند مانند زخم معده.
2-اختلالهاي نوروتيك يا نورزها و حالات عصبي: نورزها يا حالات عصبي به آن دسته از اختلال هاي عاطفي- رواني اطلاق مي شود كه علت عضوي نداشته و در آن بيمار نسبت به وضع خود آگاهي دارد، در تجربيات ذهني و خيال پردازي هاي خود را با واقعيات محيط اطراف درنمي آميزد، رفتار فرد نوروتيك ممكن است شديداً مختل شود ولي از هم گسيختگي شخصيت ندارد. علائم نورز ممكن است نظير واكنش به استرس باشد ولي مدت آن زيادتر است و پس از موقعيت استرس زا نيز دوام مي يابد، در جوانان معمولا نورزهاي اضطراب، افسردگي، وسواس و هيستري (تبديلي) مشاهده مي شود.
الف) اضطراب: عبارت است از پاسخي عاطفي و فيزيولوژيكي به احساس خطر همه جانبه دروني است كه به سادگي كنار نمي رود.
علائم اضطراب: تنش، لرزش، سراسيمگي، درد عضلاني، طپش قلب، عرق كردن، خشكي دهان، سرگيجه، ناراحتي معده، كشش در عضلات.
علائم اداركي: نگراني، ترس، حواس پرتي، بي خوابي، بي حوصلگي و تحريك پذيري.
ب) افسردگي: افسردگي با تغييراتي در خلق و خوي نوجوان شروع مي شود و او دچار غم و اندوه مي گردد و براي روزها و هفته ها و حتي ماهها ادامه مي يابد. در هنگام افسردگي جوان تمام امور را زير ذره بين ميگذارد و از پشت شيشه مات و كدر بدبيني به آنها مي نگرد، حوادث خوب و موفقيت هاي زندگي خود را ناديده ميگيرد و به آنها توجهي ندارد.
فكر خودكشي يا اقدام به آن بيشتر ناشي از احساس افسردگي و وجود خلأ رواني است. فكر خودكشي ندايي است كه بيانگر احساس تنهايي و بي پناهي شديد است، فريادي است كه از يك طوفان شديد هيجاني و عاطفي كه نوجوان را سرگردان ساخته است برمي خيزد.
ج) وسواس: در اين حالت، نوجوان اضطراب خويش را كه ناشي از محروميت ها، ناكامي ها و تضادهاست با تكرار مداوم يك عمل يا يك فكر تسكين مي بخشد. افراد وسواسي معمولا يك عمل مذهبي را برمي گزينند و آنرا تكرار ميكنند.
پدران و مادراني كه سخت گير و بسيار دقيق هستند و مي خواهند كه تمام كارها سر ساعت معين پايان يابد و با شرايط سختي كودك خود را بزرگ مي كنند به احتمال قوي باعث ايجاد شخصيت وسواس در فرزندان خود مي شوند.
د) حالات هيستريك: هيستري نوعي اختلال تبديلي است كه در آن علائم بيماري براي حصول يك نفع واقعي يا خيالي بوجود مي آيد و بيمار آگاهي كامل از انگيزه اصلي آن ندارد. در هيستري انگيزه هاي فرد كه معمولا ناشي از يك تضاد دروني است محدوديت هايي را در كنش حسي، حركتي و ادراكي فرد ايجاد ميكند و به صورت فلج، كوري، دردهاي مختلف، اختلال هاي جنسي و بيهوشي بروز ميكند، علائم هيستري در نوجوانان غالباً به صورت لرزش، بي اشتهايي، فلج و تيك و گاهي ضعف بينايي بروز ميكند.
3-اختلال هاي شخصيت: اختلال شخصيت در صورتي پيش مي آيد كه ادراكات، افكار و نحوه ارتباط فرد ناسازگارانه و انعطاف ناپذير باشد و باعث اشكال عمده اي در روابط اجتماعي و عملكرد حرفه اي يا باعث تنش ذهني و دروني گردد. اختلال هاي شخصيت در دوران بلوغ كاملا مشهود است. اين اختلال ها بين نورزها و سايكوزها قرار دارد، افرادي كه داراي اين اختلال ها هستند در زمينه شغل و تشكيل خانواده دچار اشكال مي شوند. در نوجوانان و جوانان معمولا اختلال هاي شخصيت پارانوئيد، اسكينروئيد و سيكوپاتي به چشم مي خورد.
الف) شخصيت پارانوئيد: از مشخصات اصلي شخصيت پارانوئيد بدگماني و و عدم اعتماد گسترده و بي حد و حصر نسبت به مردم است و حداقل چهار خصوصيت از خصوصيات زير را دارد:
1- نگراني نسبت به آسيب ديدن و فريب خوردن از ديگران 2-حساسيت بيش از حد نسبت به تهديدهاي خيالي 3-حالت فوق العاده دفاعي 4-نپذيرفتن انتقاد 5-ترديد دائم در مورد وفاداري ديگران 6-زودانگيختگي 7-منازعه طلبي 8-از كاهي كوهي ساختن 9-طبيعت سرد و بي هيجان 10-فقدان احساسات لطيف و ملايم.
ب) شخصيت اسكيزوئيد: افراد اسكيزوئيد، كناره گير، مردم گريز، درون گرا و غيراجتماعي هستند، اين افراد تمايلي به برخورد اجتماعي ندارند و ترجيح مي دهند كه تنها باشند.
ج) شخصيت سيكوپات: ويژگي اين افراد عبارت است از ناپختگي، خودخواهي، احترام نگذاشتن به حقوق و آسايش ديگران. افراد سيكوپات خصوصيات زير را دارند: 1-قدرت مواجهه با مشكلات محيطي را ندارند و سازگاري اجتماعي براي آنان دشوار است.
2- روابط آنان بامردم سطحي و فاقد صميميت است.
3- تجربه نمي اندوزند و براي آينده خود طرح و هدف مشخصي ندارند.
4- اختلالات رفتاري دارند به نوعي كه ساير افراد اجتماع را به زحمت مي اندازند.
سيكوپات ها خواستار برآورده شدن اميال خود هستند و چنانچه چنين نشود به خشونت متوسل مي شوند و احساس گناه نمي كنند، آنان افرادي خودبين، بدون صداقت و بدون احساسند، اينان به انحرافات اخلاقي و جنسي و انواع بزهكاري مي پردازند.
4- بيماري هاي رواني ياسيكوزها: سيكوزها مشكل ترين اختلال هاي رواني هستند، بيماران رواني به سختي با محيط خود سازگار مي شوند خصوصيات بارز آنان عبارتند از:
الف) در سيكوزها سازمان شخصيت فرد به كلي مختل مي گردد، بدين معني كه شعور فرد زائل مي شود و داد و ستد او با محيط مختل مي گردد.
ب) بيمار رواني با واقعيت قطع رابطه نموده و براي خود دنيايي خيالي مي سازد.
ج) بيمار سيكوتيك در حالت ترس و اضطراب شديد قرار دارد و از انواع رفتارهاي دفاعي استفاده مي كند، مخصوصا از فرافكني و سوء تعبير و سوءظن نسبت به ديگران.
د) بيمار رواني داراي اوهام يعني درك اشتباه و هذيان يعني اعتقاد اشتباه است.
هـ- بيمار رواني مسئوليت فردي و اجتماعي را نمي پذيرد و مسئول اعمال و گفتار خود نيست، گاهي به ضرب و جرح ديگران مي پردازد و رفتار و كرداري به دور از شئون اجتماعي و شرايط محيطي دارد.
در دوران نوجواني بيماري اسيكزوفرني بيش از ساير بيماري هاي رواني ديده مي شود، از علائم بارز بيماران اسكيزوفرني وجود توهمات و هذيان هاي مختلف است، نوجوان بيمار از يك سو بي تفاوت و از سوي ديگر حساس و هيجاني است، جريان فكر او مختل مي شود و افكارش جنبه ابتدايي دارد، ارتباط عاطفي او با محيط و اجتماع مختل مي شود و از عالم واقع دور شده و به جهان درون خويش پناه مي برد.
اسكيزوفرن ها در خانواده اي آشفته با مادراني هيجاني، پرخاشگر و سخت گير و پدراني بي كفايت و بي تفاوت گاهي سخت گير و با اعمال خشونت و رفتار وحشيانه بزرگ شده اند.

درمان اختلال هاي عاطفي و رواني

براي درمان اينگونه بيماران از تيم درماني شامل: روان پزشك، روان شناس، مددكار اجتماعي و مشاور استفاده مي شود. سير درمان با معاينه روانپزشكي شروع شده و شامل مراحل درماني زير مي گيردد.
1-دارو درماني: تجويز دارو به وسيله روانپزشك صورت مي گيرد.
2- روان درماني: از روان درماني كه عبارت از كاربرد اصول و يافته هاي روانشناسي براي كمك به حل مشكلات عاطفي و رواني است، در درمان اختلال هاي عاطفي و رفتاري استفاده مي شود.
3- رفتار درماني: رفتار درماني بر يافته ها و تحقيقات روانشناسي يادگيري مبتني است و از اصول يادگيري در تغيير رفتار بهره مي برد.
4- گروه درماني: گروه درماني فضاي ايمني را براي افراد، جهت ارائه مشكلات ايجاد مي كند، در گروه نظريه ها و راه حل هايي پيشنهاد مي شود، فرد در گروه مي فهمد كه وجود اشكالات اختصاص به او ندارد و سايرين هم در برخي از اين اشكالها سهيم هستند.
5- خانواده درماني: از خانواده درماني براي تصحيح ارتباطات در درون خانواده ها استفاده مي شود، همه اعضاي خانواده شركت مي كنند و سعي مي شود تا ارتباطات مبهم و نامفهوم كم شود و رابطه باز و صادقانه ايجاد گردد و اعضاي خانواده به تفاهم مشترك برسند.
6- كار درماني: در كار درماني مهارت هاي لازم به فرد آموزش داده ميشود تا ضمن كسب مهارت ها به ارزش خود پي ببرد و به صورت مثبتي خود را ببيند.

نوجوان و بزهكاري

بزه عبارت از اقدام به عملي است كه بر خلاف موازين، مقررات، قوانين و معيارهاي ارزشي و فرهنگي جامعه است. دوره نوجواني به دليل تحولات بلوغ و ارزشها و بحران هويت، مرحله اي است كه در آن بزه بيشتر اتفاق مي افتد.
بيقراري و اضطراب، ولگردي، پرخاشگري و حالتهاي تهاجمي، فرار از مدرسه، دزدي و افسردگي از انواع بزهكاري به حساب مي آيند و بزه هايي از قبيل خريد و فروش مواد مخدر، قتل، مشروب خوري، اعتياد، زنا و ولگردي را نيز ذكر كرده اند. گاهي بزهكاريها براي نوجوانان نفع مادي ندارد مانند شكستن شيشه مغازه ها، مسخره كردن افراد در خيابان و...

ازنظر اجتماعي بزهكاري را به سه دسته تقسيم كرده اند:

1- بزهكاري بر عليه اشخاص عادي جامعه مانند ضرب و جرح، تجاوز به عنف، كشتن عمد يا غيرعمد.
2- بزهكاري بر عليه دارايي و مالكيت ديگران مانند دزدي، جعل اسناد.
3- بزهكاري بر عليه نظم عمومي مانند فحشا و خريد و فروش موادمخدر.
باتوجه به معيارهاي تشخيصي مي توان يك نوجوان بزهكار را باز شناخت درمورد بزه لازم است به 1- انگيزه ها 2- علل 3- شرائط نيز توجه نمود. انگيزه ها متوجه كشش دروني فرد و علل متوجه عوامل خارجي است، تقارن علل خارجي با انگيزه دروني شرط و موقعيت را براي وقوع بزه ايجاد مي كند. بزه ساده اي، مانند حريق عمدي ممكن است انگيزه هاي مختلفي داشته باشد. در يك فرد ممكن است انتقامجويي از كسي باشد در فرد ديگر انگيزه تظاهر به قدرت نمايي و نشان دادن اقتدار فردي است و در شخص ديگر نشاني از سرخوردگي و از يك حالت عدم تعادل دروني نشات گيرد و يا حتي ممكن است در اثر يك شوخي ناسنجيده باشد.
شرايط در بروز جرم و بزه تأثير فراوان دارد، جامعه شناسان علل ارتكاب بزه را وضع نابسامان اجتماعي و اقتصادي دانسته اند و ضعف كنترل اجتماعي را باعث آن مي شمارند، بزهكاري مانند بيماري بدني مسري است و اگر به فكر اصلاح آن نباشند به ديگران سرايت ميكند.
اولين محيطي كه زمينه بزهكاري را در فرد ايجاد ميكند خانواده است، معمولاً بزهكاران از خانواده هاي آشفته و پاشيده برمي خيزند، جدايي و طلاق، الكليسم، اعتياد و بزهكاري در خانواده آنان شايع است.

یکشنبه 31 خرداد 1388 - 8:01:38 PM